Kruševo je gradić u zapadnoj Makedoniji u kome živi oko 5.000 stanovnika. Nalazi se na prosečnoj nadmorskoj visini od 1.250m, što ga čini najvišim gradom u državi. Od Skoplja je udaljen 140 km. Nazivaju ga i grad – muzej. Poznat je po Kruševskoj Republici (prvoj republici na Balkanu), po specifičnoj kruševskoj arhitekturi, lokumima, kao i po balkanskom pevaču, Tošetu Proeskom. Ilindanski ustanak 1903. godine predstavljao je borbu Makedonaca protiv Turaka. Na oslobođenoj teritoriji, formirana je Kruševska Republika, dok je za predsednika proglašen Nikola Karev. Iako je trajala deset dana, Kruševska Republika ima značajno mesto u makedonskoj istoriji. Kruševo je danas lokalni kulturni, zdravstveni i administrativni centar. Većinsko stanovništvo čine Makedonci i Vlasi.
- Arhitektura
Kruševsku panoramu čine stepenasto razmeštene kuće. One starije, sagrađene su u tradicionalnom stilu krajem 18. i početkom 19. veka od strane makedonskih graditelja Mijačkog kraja. Zatvorenog su tipa sa pravougaonom ili kvadratnom osnovom i uglavnom ih čine prizemlje i dva sprata. Zajedničke prostorije su u prizemlju, dok su na spratu spavaće i sobe za goste. Jedno od obeležja kruševske kuće su fasade i terase sa ukrasnim gvozdenim ogradama.
Makedonijum
Spomenički kompleks Ilinden, poznat i kao Makedonijum, otvoren je 2. avgusta 1974. godine, tačno 71. godinu nakon Ilindanskog ustanka. Nalazi se na Gumenju, u Kruševu. Simbol je borbe, otpora i želje Makedonaca za oslobođenjem. Sagrađen je na 1.320m nadmorske visine, odakle se pruža pogled ka Kruševu, Mečkinom kamenu, Slivi i Pelagoniji. Unutrašnjost kupole interesantna je posetiocima zbog svojih reljefa i vitraža.
- Kultura
Mečkin kamen
U neposrednoj blizini Kruševa je Mečkin kamen – mesto gde je četa vojvode Pitu Gulija, za vreme Ilindanskog ustanka 1903. godine probala da odbrani Kruševo od napada turske vojske iz Bitolja. Spomenik je podignut u čast ustanicima.
Galerija Nikole Martinovskog
Nikola Martinovski (1903 – 1973) rođen je u Kruševu i jedan je od najvažnijih makedonskih savremenih slikara. Svom gradu darovao je 62 slike koje su izložene u njegovoj porodičnoj kući u kojoj se nalazi i muzej. Pored izloženih dela Martinovskog, poseta galeriji je idealna prilika za turiste da se bliže upoznaju sa lepotama tradicionalne kruševske kuće.
Spomen kuća Tošeta Proeskog
Slavni pevač Toše Proeski, rođen je 1981. godine u Prilepu, dok je u Kruševu provodi svoje detinjstvo. Za kratko vreme, postao je najpopularniji pevač u Makedoniji, a zatim i na Balkanu. Bio je jedan od najtalentovanijih muzičara ovih prostora. Poginuo je u saobraćajnoj nesreći 2007. godine u Hrvatskoj. Godine 2011. u Kruševu je otvorena spomen kuća Tošeta Proeskog.
Objekat je sagrađen od betona i stakla u formi krsta. Muzejska postavka hronološki daje prikaz od detinjstva i tinejdžerskih godina, do perioda kada je Toše dostigao vrhunac u svojoj muzičkoj karijeri. U okviru postavke nalaze se i dve voštane figure Tošeta.
- Duhovno nasleđe
Crkva Svetog Jovana je sagrađena 1897. godine. Ikonostas su izradili Nestor i Lazar Aleksievski. U unutrašnjosti se nalaze dve velike peći koje su karakteristične za kruševske kuće.
Crkva Svetog Nikole sagrađena je 1905. godine na temeljima crkve koja je bila zapaljena i uništena tokom Ilindanskog ustanka.
Manastir Sveto Preobraženje se nalazi na nadmorskoj visini od 1.600m, na planini Bušava. Sagrađen je na temeljima stare crkve. Obnavlja se od osamdesetih godina prošlog veka do danas. Udaljen je od Kruševa oko 5km. U izgradnji ovog manastira učestvovao je i tragično preminuli pevač, Todor Proeski. U blizini manastira nalazi se krst visine 33m.
- Aktivan odmor
Kruševske zimske čarolije – Zimska sezona traje od novembra do kraja marta. Zime su blage, sunčane, sa dosta snega. Na planini Bušava sagrađeni su skijaški tereni na 1.200 i 1.400m nadmorske visine. Tereni su opremljeni ski liftovima (jednosedni i dvosedni).
Grad je poznat kao mesto koje ima neke od najboljih lokacija za paraglajding u Evropi. Ovde se održavaju brojni nacionalni i internacionalni šampionati svake godine. Pored adrenalina, avanturistima je zagarantovan nezaboravan pogled na prelepe predele Makedonije. U Kruševu postoji nekoliko paraglajding klubova koji tokom sezone nude tandem paraglajding letove po pristupačnim cenama.
- Gastro ponuda
Tradicionalna hrana u Kruševu je kombinacija balkanskih i mediteranskih gastronomskih uticaja, kao i uticaja turske kuhinje, s obzirom na dug period turske vladavine na ovim prostorima. Neki od najpoznatijih specijaliteta u Kruševu su tavče gravče, kruševsko grne, kruševski lokum, kruševska pita.
Tavče gravče je pasulj koji se kuva sa lukom, paprikama, paradajzom, uljem, brašnom i različitim začinima, a zatim se peče u glinenoj posudi, tavi. Ovo jelo poznato je u celoj Makedoniji. Kruševsko grne je specijalitet napravljen od kruševskog sira, sa dodatkom pečuraka, jaja i šunke. Sprema se u zemljanoj posudi i služi sa hlebom iz furune. Kruševo je izmeđuostalog poznato i po proizvodnji najukusnijeg lokuma u Makedoniji. Tradicija duga 200 godina prenosi se sa generacije na generaciju. Lokum se sastoji od šećera i kukuruznog brašna, oraha, badema. Pravi se u različitim bojama i ukusima. Osim po navedenim specijalitetima Kruševo je poznato i po kruševskoj piti sa sirоm, prazilukom, zeljem i spanaćem.
Uzimajući u obzir prirodne lepote ovog makedonskog grada, raznolikost kulturne ponude, kao i gastronomske specijalitete kojima je teško odoleti, Kruševo je grad koji vredi posetiti.
Fotografije: discoverkrushevo.com; obidjimakedoniju.com
