Revolucionarna moda prošlosti: dvadesete

Moda za žene se u vrijeme Prvog svjetskog rata i tokom dvadesetih radikalno promijenila; ta se promjena nezavisno odigrala u Evropi, Americi i Sovjetskom savezu. Uz sve razlike promjena je svugdje ista: ona je značila više slobode za žene, u svakom smislu.

Prvi svjetski rat bio je okidač za promjene u Evropi i Americi, ali su promjene radije prihvaćene u SAD. Rat se nije vodio na toj teritoriji, žene su aktivno učestvovale u radu u fabrikama (preuzevši na sebe posao muškaraca), a feministički talas već se polako širio američkim državama. Uz to, američki je način života mnogo više bio naklonjen prirodi i sportu, pa je lakše prihvaćena ležernija moda. Moglo bi se reći da su Pariz, a za njim i Evropa, nevoljno napustili glamur tek kada je od revolucionarnog stvoreno „novo glamurozno“, odnosno kada je i ležernija moda dostigla svoju popularnost.

Drastično drugačija moda javila se za vrijeme rata zbog ratnih uslova. Žene su morale odmijeniti muškarce koji su ranije radili u fabrikama, a rad je značio da odjeća takođe mora biti funkcionalna, dakle jednostavna, udobna, i skromna imajući u vidu uslove. Mnoge žene su tada prvi put nosile pantalone, grube materijale, jednobojne haljine krojene od jeftinijih materijala, izlazile na ulice bez nakita, itd. Međutim, tek nakon rata se desila se prava mala pobuna, modna pobuna u pravom smislu jer nije bila uslovljena nečim spolja. Istina je da je ratom uslovljena samostalnost žena, koju je pratila i drugačija odjeća, uticala na revoluciju potom. Ipak, čini se da su rastući feministički pokret s jedne strane i jedna nova zaluđenost konceptom femme fatale s druge strane bitno doprinijeli ovoj promjeni, kao i moderna književnost. Stoga mnogi istoričari novu „dječačku“ modu povezuju sa popularnošću knjige Viktor Margurita, La Garconne, iz 1922. To je jedna od onih idealističkih, mladalačkih knjiga, priča o djevojci koja se osamostaljuje, siječe kosu, skraćuje suknju, skida korset, odlazi u veliki grad, počinje da puši – o ženi koja je slobodna i prkosi društvu. Žene su je javno i tajno čitale i maštale o tome da budu kao glavna junakinja, a neke od njih su u tome i uspjele. Veliki je modni mit da je korset potpuno napušten dvadesetih godina prošlog vijeka; tek se poneka žena usudila potpuno ga odbaciti, a većina je nosila samo izduženiju i elastičniju verziju istog, u svakom slučaju udobniju. Isto tako, nisu se sve žene usuđivale otkriti noge makar do 1926. (i čuvene, elegantne i smjerne ali i provokativne Chanel male crne haljine), mada je veliki broj njih skratio suknju do ispod koljena. Naravno, ispod su se nosile čarape, neizostavan dio mode dvadesetih, ali koje su, kao i danas, otkrivale koliko i skrivale. Najveća je promjena ipak bila u kroju: nestalo je one ukrojenosti, one stroge linije koja liniju tijela ne samo da imitira i prati nego i karikira, naglašava, i haljine su postale ravne i udobne, iako i dalje od skupocjenih materijala. Bob frizura bila je pravo malo čudo u tadašnjem društvu, ali se isto na to brzo naviklo pojavom filmskih diva koje su se ponašale i oblačile provokativno dječački, poput Louise Brooks.

Tada je, kao što je već napomenuto, i francuska moda počela prihvatati novi trend, ali na glamurozniji, zavodniji, koketniji način; bile su to fatalne žene u punom značenju. Pa ipak, i Francuska je imala jednu Sonju Delone, koja je još prije rata, a posebno u procvat dadaizma kao umjetničkog pokreta koji odbacuje tradicionalne norme imala ideje o novoj, revolucionarnoj modi, „simultanoj modi“. Njeno tretiranje haljine poput površine platna je istinski revolucionarno, a korišćenje boja i dezena oslanja se na znanja o optičkim iluzijama. Takva iluzorna moda bila je ono što je Sonja nudila u vrijeme oko i nakon rata, a nešto što je naročito bilo prihvaćeno i razvijano u okviru Bauhausa.

Na drugoj strani kontinenta ruska se avangardna moda razvijala u pravom smislu te riječi; radnička revolucija dovela je do toga više nego bilo šta drugo. Prezir prema buržoaziji i svim tekovinama buržoaskog društva odveo je rusku modnost u jednu krajnost sasvim suprotnu dotadašnjem: moda je mogla odnosno morala biti samo i čisto praktična, a lijepo je bilo nešto što je bilo odbacivano kao nepotrebno. Ipak, krojevi su izuzetni, i skice sačuvane do dana današnjeg pokazuju da prepirke među ruskim umjetnicima, odnosno konstruktivistima kako su sebe nazivali da bi izbjegli građanske kodove ali i označili nove težnje, bile su opravdane. Neki od njih su smatrali da je nemoguće stvaralaštvo ikada odvojiti od „umjetničkog“ ili preciznije rečeno od lijepog, čak ako se stvara i potpuno utilitaristički. Drugi su pak, poput Varvare Stepanove, koja se naročito zanimala za modni dizajn, smatrali da je moguće stvoriti odjeću koja je udobna, neophodna, praktična i podjednako ukrojena za muškarce i žene. Tako je iz jedne druge pobude, ne da bi se stvorila zavodnica, dječakžena, femme fatale, već radnica, snažna i samostalna žena, nastala moda slična američkoj i pariškoj, ali mnogo ležernija i od jeftinih materijala. Sportska odjeća bila je neizostavan elemenat, ali sada ne zbog odmaranja na skupim plažama i zbog ljubavi prema prirodi, već zbog udobnosti (u radu i druženju). Boje su bile svedene, oblici geometrizovani, a ako se uporede radovi Stepanove sa radovima Sonje, vidi se da se izgubila svaka nježnost, ali i individualnost. Takav je rezultat logičan, budući da je komunistička ideja u osnovi kolektivistička, pa je i moda zamišljena tako da se radi serijski, i da bude dostupna svima.

U svakom slučaju, žene su, ako su bile iole hrabre – sada mogle da nose široke haljine, kratku kosu, da puše cigare i da rade šta žele. Ipak, malo njih se usuđivalo. Nakon veselih i slobodnih dvadesetih, koje možda najbolje predstavljaju slike Tamare de Lempicke (vrijeme je to kada se sanjalo), došle su tridesete i poželjelo se glamura i ženstvenosti. Drugi je rat i velika kriza osporio ovu težnju, ali je ona ostala da visi u vazduhu sve do pedesetih kada je eksplodirala u svim mogućim oblicima i bojama.

Share