Onlajn diskusija povodom knjige Mitje Velikonje u izdanju Biblioteke XX vek
U Muzeju Jugoslavije će se u utorak, 19. januara u 19 časova održati onlajn razgovor povodom knjige „Politički grafiti”, u izdanju Biblioteke XX vek, čiji je autor kulturolog Mitja Velikonja, redovni profesor i istraživač na Fakultetu društvenih nauka na Ljubljanskom univerzitetu. Reč je o knjizi koja problematizuje grafite i street art, stavljajući, kroz studije slučaja, u fokus postsocijalističke političke grafite (i ulične umetničke intervencije) na Balkanu i u centralnoj Evropi.
Šablon, Ljubljana, 2016; foto Mitlja Velikonja
Pored autora, o samoj knjizi, ali i brojnim društveno-relevantnim temama, koja ona pokreće, govoriće i Ivan Čolović, politički antropolog, izdavač i pisac, Igor Štiks, pisac i politički teoretičar i Ljiljana Radošević, istoričarka umetnosti i menadžerka u kulturi. Razgovor će moderirati Marija Đorgović i Simona Ognjanović, kustoskinje Muzeja Jugoslavije.
VladaYu virusi 1, Yoda, Sarajevska, Beograd; foto Ljiljana Radošević
Šta politički grafiti i street art govore o društvima i zajednicama u kojima nastaju, odnosno šta nam poručuju zidovi i kako da naučimo da ih čitamo i bolje razumemo? Koji je njihov aktivistički i emancipatorski potencijal? U kojoj meri se mogu tumačiti kao osvajanje lične i građanske slobode, a u kojoj služe učvršćivanju dominantnog društvenog narativa? Da li institucionalizacija grafita i street art-a osnažuje demokratičnost ovih umetničkih i društvenih praksi ili vodi njihovoj pacifikaciji i depolitizaciji? To su neka od pitanja koja će učesnici razgovora pokušati da problematizuju koristeći „Političke grafite” kao polaznu tačku.
Šablon grafit, Beograd 2020; foto Ljiljana Radošević
Kako pojašnjavaju iz Biblioteke XX vek, studijom „Politički grafiti – Primeri iz postsocijalističkih država Balkana i Centralne Evrope”, kako glasi njen pun naziv, Mitja Velikonja postavlja temelje nove interdisciplinarne nauke – grafitologije. U prvom delu knjige, koja je dobila nagradu za najbolje naučno dostignuće Univerziteta u Ljubljani za 2020. godinu, autor čitaoce uvodi u teorijske i metodološke probleme izučavanja grafita i street art-a, dok u drugom analizira pomenute primere. Ove studije slučajeva posvećene su grafitima s nacionalističkim i ekstremno desničarskim porukama mržnje, grafitima fudbalskih navijača i grafitima čije su teme Jugoslavija, osporavani heroji (Gavrilo Princip i Rudolf Majster), planina Triglav (kao politički simbol) i migranti.
Program će moći da se prati na muzejskom jutjub kanalu.
Razgovor je deo programa „Razgovori o Jugoslaviji: uvod u (post)jugoslovenske studije”, koji je Muzej Jugoslavije pokrenuo 2014. godine sa idejom da se kroz transdisciplinarni kulturološki pristup bavi analizom različitih jugoslovenskih fenomena.
Više o autoru i učesnicima:
Mitja Velikonja (1965) je profesor na Univerzitetu u Ljubljani, gde predaje studije kulture, i šef Centra za proučavanje kulture i religije. Glavne oblasti njegovih istraživanja su savremene centralnoevropske i balkanske političke ideologije, subkulture, kolektivno sećanje i postsocijalistička nostalgija. Bio je gostujući profesor na Jagelonskom univerzitetu u Krakovu (2002. i 2003), na Univerzitetu Kolumbija u Njujorku (2009. i 2014), na Sveučilištu u Rijeci (2015) i na Univerzitetu Jejl u Nju Hejvenu (2020). Kao Fulbrajtov stipendista, bio je gostujući istraživač u Filadelfiji (2004/2005), u Holandskom institutu za napredne studije (2012) i u Remarkovom institutu Njujorškog univerziteta (2018). Uredio je (sa Dinom Abazovićem) zbornik radova Post-Yugoslavia – New Cultural and Political Perspectives (Palgrave, 2014). Pre ove knjige, u Biblioteci XX vek objavljeni su prevodi njegovih monografija „Evroza – Kritika novog evrocentrizma” (2007) i „Titostalgija: Studija nostalgije za Josipom Brozom” (2010) i knjiga „Nebeska Jugoslavija: interakcije političkih mitologija i pop-kulture”, koju je napisao zajedno sa Vjekoslavom Pericom.
Grafit, Ljubljana, 2011; foto Mitja Velikonja
Ivan Čolović (Beograd, 1938) je politički antropolog, izdavač i pisac. Objavio je oko dvadeset knjiga, a poslednjih godina ove: „Smrt na Kosovu polju”, „Istorija kosovskog mita”, „Slike i prilike”, „Redom kojim su se ukazivale”, „Virus u tekstu”, „Ogledi o političkoj antropologiji 4”. Neke knjige prevedene su mu na engleski, francuski, grčki, italijanski, makedonski, nemački, slovenački i poljski jezik. Čolović je osnivač i urednik (1971), a od 1989. godine i izdavač serije knjiga Biblioteka XX vek. Dobio je nekoliko priznanja, među kojima i Herderovu nagradu (2000), Orden viteza Legije časti (2001), zvanje počasnog doktora Varšavskog univerziteta (2010) i nagradu „Mirko Kovač” za knjigu „Smrt na Kosovu polju, Istorija kosovskog mita”, 2017. godine.
Igor Štiks (Sarajevo, 1977), pisac je i politički teoretičar, predavač na Fakultetu za medije i komunikacije u Beogradu i znanstveni suradnik Filozofskog fakulteta u Ljubljani. Doktorirao je 2009. godine na Institutu političkih studija u Parizu (Sciences Po) i na Sveučilištu Nortvestern (SAD). Predavao je na sveučilištima u Edinburgu, Gracu, Ljubljani, Sarajevu i Beogradu, u oblastima političkih znanosti, kulturnih i umjetničkih studija, kao i studija jugoistočne Evrope.
Grafit, Banjaluka, 2012; foto Mitja Velikonja
Njegovu monografiju Nations and Citizens in Yugoslavia and the Post-Yugoslav States: One Hundred Years of Citizenship (Bloomsbury, 2015) pod naslovom: „Državljanin, građanin, stranac, neprijatelj: jedna povijest Jugoslavije i postjugoslavenskih država” objavila je zagrebačka Fraktura 2016. Sa Srećkom Horvatom napisao je knjigu „Pravo na pobunu” (Fraktura, 2010), a s Krunoslavom Stojakovićem The New Balkan Left: Struggles, Successes, Failures (Rosa Luxemburg Stiftung SEE, 2021). S Horvatom je uredio i zbornik „Dobro došli u pustinju postsocijalizma” (englesko izdanje Verso, 2015; Fraktura, 2015), a sa Džoom Šoom zbornike Citizenship after Yugoslavia (Routledge, 2012) i Citizenship Rights (Ashgate, 2013). Autor je romana „Dvorac u Romanji” (nagrada Slavić za najbolju prvu knjigu, 2000) i „Elijahova stolica” (2006; nagrade „Gjalski” i „Kiklop” za najbolji roman u Hrvatskoj), koji su do danas prevedeni na 15 jezika, kao i romana „Rezalište” (2017) i „W” (2019). Predstava „Elijahova stolica”, u režiji Borisa Liješevića, osvojila je Grand Prix BITEF-a 2011, a njegove drame „Brašno u venama” (2016) i „Zrenjanin” (2017) takođe u Liješevićevoj režiji dobile su nekoliko regionalnih nagrada za najbolji tekst. Za svoj književni, intelektualni i javni rad dobio je francusko odlikovanje Chevalier des Arts et des Lettres.
Sidewalk art, Ljubljana, 2013; foto Mitlja Veljikonja
Ljiljana Radošević je istoričarka umetnosti i menadžerka u kulturi, iz Beograda, trenutno pri kraju doktorata o uličnoj umetnosti, na Univerzitetu Jiveskole, u Finskoj. Naslov njene doktorske teze „Razumevanje ulične umetnosti” nije odabran olako, jer je grafiti i ulična umetnost zanimaju od početka univerzitetskih studija i bili su joj u središtu interesovanja tokom većeg dela profesionalnog života. Godine 2000. počela je redovno da prati beogradske grafitere i tu je bio kraj – „navukla se“. Diplomirala je na katedri za istoriju umetnosti na tezi o beogradskim grafitima i od tada nastavlja da ih prati. Organizovala je nekoliko izložbi, održala mnoga predavanja i suorganizovala grafiti projekat „Novi način, novi život” za BELEF 2003. godine. Grafički oblici izražavanja u umetnosti i popularnoj kulturi zaokružuju sva njena interesovanja za istoriju umetnosti. Tokom drugih magistarskih studija iz menadžmenta u kulturi vratila se svojoj prvoj ljubavi – stripu. To je rezultiralo njenim angažmanom na najprestižnijem evropskom Međunarodnom festivalu stripa u Angulemu. Nakon nekoliko istraživačkih pozicija, koje nisu bile povezane sa uličnom umetnošću i grafitima, vratila se uličnoj umetnosti u svojoj doktorskoj tezi 2009. Autorka je više od 50 intervjua sa crtačima grafita i uličnim umetnicima, galeristima i istraživačima u Barseloni, Londonu, Berlinu, Parizu i Stokholmu. Pored teze, objavila je desetak akademskih članaka o grafitima, uličnoj umetnosti i stripovima. A sada, posle toliko vremena, pomislila je da je vreme da ponovo stavi reflektor na beogradsku scenu i posveti odgovarajuću akademsku pažnju novim i uzbudljivim događajima na njegovim ulicama.
