Iako su ih u svakodnevnom životu za stanovanje zamenile zgrade i kuće, zamkovi nisu samo prelepa pozadina na fotografiji iz Disneylanda, već okamenjena lepota, svedoci i čuvari priča koji otvaraju svoja teška vrata velikom broju posetilaca zainteresovanih za srednjevekovnu arhitekturu i umetnost.
U srednjem veku zamak je predstavljao moćno utvrđenje opasano zidinama i obično podignuto na uzvišenje koje mu je pružalo prirodnu zaštitu. Tvrđave i glavne kule, kao centar utvrđenja, bile su dom za kraljevsku porodicu i njihove najbliže prijatelje, ali i sluge i vojnike. Samo utvrđenje je činilo centar, srce jedne srednjevekovne monarhije. Danas su zamkovi deo kulturne baštine jedne zemlje i nemo svedočanstvo minulih događaja. Nekolicina njih se nalazi u privatnom vlasništvu, dok je većina u vlasništvu države u kojoj se nalaze. Sam pogled na jedan zamak budi asocijaciju na bajku, fantaziju, nešto staro, potpuno drugačije od vremena u kom živimo, u kom visoke zgrade, koje gotovo paraju nebo, niču na svakom uglu.
Neuschwanstein Castle ili New Swanstone Castle kako mu glasi ime na Engleskom, se nalazi u Nemačkoj, u jugozapadnom delu Bavarske i kao najpoznatiji evropski zamak godišnje privlači oko million i po turista. Iako ne pripada srednjevekovnim zamkovima, s obzirom da je podignut u devetnaestom veku (1862-1892), Neuschwanstein je izgrađen po ugledu na srednjevekovna utvrđenja po naredbi kralja Ludviga II, poznatijeg kao Ludi kralj. Dizajniran je od strane scenografa Christian Janka, a delo je arhitekte Eduard Riedela. Sam kralj se toliko interesovao za izgled i izgradnju zamka, čak i učestvovao u izgradnji i planiranju, da se govorilo da je zamak u celosti njegovo delo. Zamak je ponikao na mestu dva srednjevekovna, koja su porušena radi izgradnje Neuschwansteina. Zanimljivo je da je glavna sala zamka zamišljena kao pozornica za velikog Vagnera, inače prijatelja kralja Ludviga koji je bio veliki ljubitelj opera ovog kompozitora, ali nažalost, Vagner nikada nije posetio ovaj velelepni zamak.
Specifična i ekscentrična ličnost kralja Ludviga se u potpunosti ogleda u dizajnu zamka. Odrastao je u bajkovitom utvrđenju, na presto došao rano, pre dvadesete, ali se čini da ga ni odgovorna uloga monarha nije otrgla od dečijih sanjarija, pa je zamak refleksija njegove opsednutosti fantazijom, viteškim pričama iz srednjeg veka kao i junacima iz Vagnerovih opera.
Ulaz u zamak čini Kula sa kapijom zajedno sa dve kule sa strane. Crvena cigla od koje je izgrađen kompleks ulaznih kula kontrastira žućkastom krečnjaku ostatka utvrđenja. Po prolasku kroz ulaz otvara se široko dvorište čija je južna strana otvorena, bez zidina, tako da pogled puca na prelepe visoravni u okolini. U zapadnom delu dvorišta je smeštena glavna kula sa salom i kraljevim odajama oko koje se nalaze kapela, sudske i druge administrativne građevine namenjene uglavnom dekorativnim svrhama kako zamak, koji se prostire na oko šest hiljada kvadratnih metara, nije dovršen. Od više od dvesta prostorija, za života kralja Ludviga, opremljeno je samo četrnaest, a veliki deo zamka je ostao nesređen i do dan danas. Bajkovitosti zamka ne doprinose samo uzane kule sa šiljastim krovnim kupolama. Unutrašnji zidovi zamka su prekriveni muralima i mozaicima inspirisanim Vagnerovim operama, a jedan deo zamaka je u potpunosti posvećen labudovima. Opsednutost ovom prelepom pticom leži u liku iz Vagnerove opere o Vitezu Labudu sa kojim se Ludi kralj često identifikovao. Popločani podovi sa bajkovitim motivima, upotreba plave i zlatne kao u vizantijskom freskoslikarstu, masivni lusteri sa svećama i teško drvo su samo neki od impresivnih stilskih elemenata jednog od najlepših evropskih zamaka. Ludvig II je umro pod nerazjašnjenim okolnostima smetenog uma i samim tim nije poživeo da dovrši proizvod svoje bujne mašte i fantazije koje je danas velika turistička atrakcija, a priča se da je ovaj zamak poslužio i kao inspiracija za izgradnju zamaka u Disney Worldu.
Alcázar of Segovia ili samo Segovia je španski zamak u istoimenom gradu. Ime zamka potiče od arapske reči al quasar koja znači tvrđava ili palata, kako je ovaj deo Španije dugo bio pod arapskom upravom. Tek oko 1120. godine, po ponovnom uspostavljanju hrišćanske vlasti, zamak dobija svoje obličije podignuto na ostatcima pređašnjeg utvrđenja i od tada služi kao rezidencija mnogim španskim vladarima, što je slučaj i danas. Nekoliko soba je opremljeno za članove kraljevske porodice i u periodu kada oni borave u zamku, posete za turiste su zabranjene.
Segovia je podignut na velikoj steni specifičnog oblika tako da prednji deo zamka izgleda kao paluba broda. Nalazi se između dve reke, Eresmae i Clamore, pa je pogled koji se pruža sa zidina posve impresivan. Zamak je pretrpeo požar, nekoliko puta je renoviran dok nije poprimio današnji izgled koji je nekim delom, uglavnom kada je reč o šiljatim kupolama, inspirisan upravo zamkom Neuschwanstein. Iako se nalazi u samom srcu Španije, arhitektura je poprimila dosta uticaja mavarske kulture kojoj su se divili čak i hrišćanski sveštenici. Visoki plafoni sa neverovatnim mozaicima prožetim zlatnom bojom oduzimaju dah, a lepotu za sebe svakako predstavlja i prostorija simbolično nazvana pola pomoranže, kako se na plafonu nalazi udubljenje koje asocira na polovinu ove voćke. Stubovi sa izvijenim lukovima, takođe karakteristični za muslimanske palate, se nalaze širom dvorca. Soba sa prestolom, kapela, oružaonica i nekoliko predivno uređenih soba su otvoreni za posete turista, koje će iznenaditi i donji nivo zamka. Naime, ispod zamka se nalazi izvor sveže, hladne vode poznat kao izvor Dona Maria de Padilla koji je uređen i ozidan tako da podseća na neko luksuzno SPA mesto.
Kroz zamak Alcázar of Segovia je prošao veliki broj monarha i to ne samo španskih već i austrijskih, tako da je pretrpeo uticaj njihove estetike. Osim kao rezidencija kralja i kraljice, Segovia je kroz istoriju služio i kao arhiva i vojna škola, a priča se da je ovo zamak u kojem je kraljica Izabela obećala Kolumbu finansijsku podršku za njegova putovanja koja su rezultirala otkrićem Amerike. Danas je ovo bajkovito zdanje muzej i povremeno odmaralište kraljevske porodice.
Bran Castle je zamak u Rumuniji, u Transilvaniji preciznije, a među turistima je poznat kao Drakulin zamak. Iako nije sasvim sigurno da je grof Vlad ili vampir Drakula imao veze sa ovim zamkom, upravo je to ono što privlači veliki broj turista. Moguće je da je grof Vlad boravio u zamku oko 1400. godine vodeći bitke u neposrednoj blizini, ali zasigurno Bran nije bio njegovo glavno utvrđenje. Kako god, istorijske činjenice ne osporavaju lepotu ovog zamka, čije šumsko okruženje doprinosi mističnosti koja se za njega vezuje jer je grof Vlad više poznat kao vampir nego kao istorijska ličnost. Naime, u istoriji je poznat po okrutnosti i surovom nabijanju na kolac svojih neprijatelja, tako da je poslužio kao inspiracija za lik vampira Drakule u istoimenom romanu Brama Stokera, pa u skadu sa tim i na osnovu pomalo jezive spoljašnjosti, turisti očekuju tamnice sa spravama za mučenje unutar zamka. Ipak, realnost je daleko drugačija.
Zamak je sagrađen za manje od pet godina, negde oko 1377. sa ciljem da bude utvrđenje veoma važnom delu Rumunije na kom se nalazio put koji je povezivao Evropu sa azijskim narodima. Zamak je koristio i prikupljanju poreza iz okolnih sela, a u periodu turskih osvajanja na Balkanu, zamak Bran se pokazao kao moćno utvrđenje čije su zidine na samom ulazu u zamak zaustavile turske trupe.
1920. je postao glavno boravište rumunskih monarha uključujući kraljicu Mariju za koju se vezuje jedna veoma interesantna priča. Naime, kraljica Marija je doslovno rečeno ostavila svoje srce u zamku. Ova kraljica je bila toliko privržena zamku, očarana njegovom lepotom, kojoj je nesumnjivo doprinela, da je pre smrti naložila da pošto umre, njeno srce izvade, stave u srebrnu škrinju i postave negde da mu se svako kome treba pomoć i savet nesmetano obrati. Kraljičino srce je zakopano u litice na kojima je zamak izgrađen i danas predstavlja mesto na kom turisti pomišljaju želje. Kraljica Marija je za života uložila dosta truda u uređenje zamka. Izgradila je štale, sobu za prijeme i čajanke, dečiju sobu i igraonicu kao i kapelu.
Kraljica je svojim ženstvenim stilom pomalo narušila jezivi utisak koji spoljašnjost zamka i legenda koja se za njega vezuje odaju. Većina turista očekuje “vampirski uređene” i mračne prostorije, a ne svetle sobe sa ležajevima, stočićima za čaj, rezbarijom od punog, tamnog drveta i mnogobrojnim tapiserijama i krznenim tepisima. Ipak, lokalno stanovništvo iz finansijskih razloga potencira legendu o Drakuli i u blizini zamka prodaje suvenire inspirisane ovom mitskom ličnošću.
Burg Hohenwerfen je austrijski zamak koji leži na strmoj padini u provinciji po imenu Carinthia, u blizini grada Salzburga i bio je glavna zaštita ovom gradu u ratnim vremenima. Prva utvrđenja zamka datiraju još iz 1077. godine izgrađena po naredbi nadbiskupa Gebharda od Salzburga. Prilikom napada nezadovoljnih rudara jedan deo je spaljen i uništen, pa je zamak oko 1600. godine renoviran i polako počinje da poprima današnji izgled. Danas se ovaj zamak nalazi u vlasništvu porodice Khevenhüller koja u toku leta otvara vrata svog doma turistima koji imaju prilike da vide i pozamašnu kolekciju oružija koju ova porodica poseduje.
Podignut na visokoj litici dok mu planinski masiv Alpa čini pozadinu, Burg Hohenwerfen podseća na zamak iz bajke, a pogled koji se pruža sa njegovih visokih kula nije ništa manje fantastičan jer se pred vama prostire grad Salzburg u svoj svojoj lepoti austrijske srednjevekovne arhitekture. Osim visokih kula tamih krovova, u sklopu ove bajkovite građevine nalaze se i kule sa satovima, kapele i zvonici, ali i ogromno dvorište u kom turisti najviše vole da provode vreme. Nekada je ono bilo mesto na kom su se nalazile pivnice, žitnice, oružane, sve one građevine koje su doprinosile održavanju zamka, a danas je prelep vrt sa drvećem limete i popločanim stazama za šetnju.
Kao moćno utvrđenje Burg Hohenwerfen je odolevao mnogim napadima, a jedan od najzanimljivijih je svakako napad Margarete Maultasch, navodno prevarene od strane Habzburške dinastije, koja je tražila pravo na ovaj zamak i provinciju u kojoj se nalazi. Iako mu strma lokacija i moćne zidine sa čak četrnaest kapija pružaju dobru zaštitu, zamak se odbranio na lukav način. Posle dugotrajne opsade od strane Margaretine vojske, vojnici Hohenwerfena su sa zidina bacili džakove žita kako bi pokazali da je zamak toliko dobro snadbeven zalihama da hranu može da koristi i kao oružije, samim tim i da može da odoli opsadi.
Opsade od strane raznih naroda, su imale velikog uticaja na izgled bilo kog zamka. Mnogi od njih ni ne podsećaju na svoj prvobitni izgled kako su brojni ratovi i zub vremena ostavili trag na njima. U nedostatku sredstava ili kupaca, ova zdanja fenomenalne arhitekture koja po svojoj lepoti prevazilaze i moderne građevine, polagano propadaju ili su već u potpunosti oronula i obrasla u rastinje. Nekolicina zamaka, pogotovu u Irskoj, je pretvorena u luksuzne hotele sa 5 zvezdica, a nameštaj prodat na aukcijama ili se nalazi u muzejima.
Međutim, većina njih je u dobrim rukama i tu je da služi svim ljubiteljima istorije i arthitekture, ali i zanimljivih priča nastalih viševekovnim dvorskim “šaputanjima”. Prenošenjem istinitih i pomalo izmenjenih priča, iz odaje u odaju, od usta do usta, rođene su legende, misterije i urbani mitovi koji svojim velom prekrivaju ove kulturne spomenike.
