Pregršt tekstova, slika, video sadržaja, digitalna platna fotografa, najlepše napisanih reči i doživljaja srećnika, koji su bar jednom u životu imali priliku da kroče u taj lepi, bajkoviti zamak sakralnog, monumentalnog utvrđenja, koje u svojoj unutrašnjosti krije pravu škrinju neprocenjivog blaga.
„Dama od Pariza“, kako je Francuzi zovu od milja, nama dobro poznata kao jedna od najlepših i najpoznatijih spomenika Francuske i Pariza. Notr-Dam ili Bogorodičina crkva (crkva Device Marije) svoju priču je započela pre skoro 860 godina kada je i krenula njena izgradnja, tačnije 1163. godine, a dovršena je tek 1345. godine. Razloga je bilo sijaset, a gradnja je trajala više od 150 godina, usled razmirica, negodovanja i razilaženja u mišljenjima o njenoj važnosti, arhitektonskom izgledu i geografskoj lokaciji. Ne sluteći kakav će značaj i ulogu ona imati tokom narednih istorijskih stoleća. Tako kreće priča o Notr-Damu.
Piše: Nevena Pajić
Tamna bioskopska sala, tišina i svetleće bioskopsko platno. Iščekivanje. Počinje priča o istinskoj ljubavi, požrtvovanosti, veri i hrabrosti. Slika vatrogasca sklopljenih očiju, pognute glave sa preklopljenim rukama, skrušenog molitvenog položaja tela, oprljene kože od vatrene stihije, sa odrazom crkve na njegovom šlemu, kao fotografski uvodnik.
Pred našim očima vaskrsava konstrukcija megalomanskih razmera (čak 130m dužine, široka 48m i visoka 36m) sa lukovima, gotičkim šiljcima, statuama, vitražima, drvoredima i zvonicima. Okupana je svetlošću, graja je svuda prisutna, ali u njenoj biti vlada svetovna tišina. Umirujući plamen sveća, crkvene arije, orgulje i note klavira kojeg prati crkveni hor i poj kao da sami anđeli pevaju, u kojoj svi tokom službe dišu i osećaju kao jedno. U šumi oslikanoj duginim bojama čuje se zvuk srednjevekovne melodije zvona. Bujica naroda, koji idu neujednačenim korakom, sa selfi štapovima, žamor saobraćaja i gradskih sirena, isprepletani svetski jezici, more fotoaparata i škljocanje bliceva, kako bi se pokušao uhvatiti bar delić lepote.
Redovi.
Otkriti, istražiti i osetiti.
Prvenstveno uživati koračajući ovom riznicom arhitekture, istorije i sakralnih predmeta, upiti svaki pedalj prostora, atmosfere i mirisa koji opčinjavaju i zavode pri svakom novom koraku. Jedno sasvim obično prolećno po podne, koje je donelo ispisivanje novog, drugog poglavlja gotičke katedrale. Novog, kao opipljiva i stvarna potpora prohujalim vremenima na slikama.
Ali, da li sve fotografije, video materijali i opisi mogu da se porede sa atmosferom koju pruža živa radnja filma i istinskih događaja zabeleženih u realnom vremenu, isprepletanih sa kreativnim majstorstvom reditelja? Čoveka koji je do tančina uspeo da prenese energiju i život katedrale i u smiraj prolećne večeri donese dašak Pariza.
Brižljivo i suptilno, uvlačeći se pod kožu svakim novim kadrom, prikazom života, muzike, okruženja, ulica, pogleda sa i oko nje, osećaja i pogleda ljudi koji su u njoj, sa njom i oko nje.
Pretvarajući slike u osećaje koji struje celim telom.
Pričajući slajdovima pokretnih fotografija o događaju koji se odvijao ispred nekoliko hiljada očiju, parališući svakog putnika namernika koji se u tom trenutku našao u neposrednoj blizini. Vest koja je odjeknula baš poput te razjarene vatrene nemani su snimci koji su svetlosnom brzinom obišli čitav svet i ušli u svaki dom, izazivajući strah i nevericu, postavljajući mnoga pitanja. Kako je do toga došlo? Šta je pokrenulo toliko vatru? Kako toliko dugo ne može da se savlada? Zar nema još vatrogasnih spasilačkih ekipa? Na ova pitanja koja smo se i sami pitali, pokušao je da odgovori francuski reditelj Žan Žak Ano, poznat po filmu „Sedam godina na Tibetu.“ Isplićući mrežu kadrova, slike, muzike, amaterskih snimaka, dijaloga prolaznika, reakcija, uhvaćenih delova razgovora, svakodnevnih dužnosti ljudi koji se u svom poslu susreću sa ovakvim i sličnim scenarijima.
Uzbuna. Telefoni zvone, razgovori se obavljaju. Lančane reakcije.
Oblačenje vatrogasne opreme.
Izlazak na teren.
Još jedan požar koji se mora ugasiti. Jer je to poziv u pomoć. Dužnost i čast.
Ali, ovaj je ipak bio malo drugačiji, jer, kako je rekla jedna od junakinja koja je učestvovala u akciji spašavanja katedrale, mlada devojka, kojoj je ovo ujedno bio i prvi požar i vatreno krštenje: „Nijedan požar nakon ovoga neće biti isti.“
Posmatrajući kadrove ne trepćući kako ne bih propustila nijedan trenutak, dobila sam odgovore na pitanja koja su pre tri godine, 15. aprila 2019. godine ostala da lebde u vazduhu koji se razišao sa gustim beličastim dimom. Scene kao pokazatelji da i najmanji ljudski nemar i nepažnja, nehotice mogu da izazovu tektonske poremećaje i nesagledive gubitke, ali kao i da čovekova organizovanost, obučenost, stručnost, razmišljanje pod pritiskom u izuzetno opasnim situacijama, vođeni patriotizmom i verom mogu da naprave čuda. Čak i kada mislimo da je sve propalo, da ne postoji rešenje, vera i ljubav nađu način da isplivaju i ugase i najveću buktinju.
Ovo je film o požrtvovanosti, o veri, o zajedništvu, o povezanosti svih segmenata u prostoru i vremenu, gde je svako sopstvenim zalaganjem, veštinama i znanjem doprineo spašavanju sve i jednog dela velelepne građevine. Jer svaka karika, svaki postupak, svaki pojedinac ima ulogu od vitalnog značaja. U situacijama u kojima je svaki pokret i potez presudan, od brze reakcije radnika obezbeđenja, zalaganja, preko spretnosti, organizacije i delovanja vatrogasnih službi koje u ovoj sagi nose najveći teret i najvažnije odluke. U trenucima očaja, plamena, propadanja jedne duhovne svetinje, ostati pribran, voditi akciju, raspoređivati ljude, praviti timove, otvoriti vrata i ući tamo odakle svi beže, pogledati u oči vatrenoj bezdani dok je oko vas svuda vatra. To je osećaj koji imate dok mirno sedite u sali i sa bezbedne udaljenosti posmatrajući slike koje su sve snažnije. Da je vatra svuda oko vas i u svakom trenutku. Bezizlazne situacije u kojima su svaki momenat, pokret i odluka odlučujući.
Svaki načinjen korak, pokušaj da se iz vatrenog zagrljaja otme i spasi svaka relikvija, statua, ikona, nešto što nema materijalnu, već duhovnu i istorijsku, pa samim tim i neprocenjivu vrednost. Upečatljive su reči glavnog komandanta vatrogasne službe, u momentima kada je plamen neumorno vitlao: „Prioritet su ljudi, a zatim relikvije, jer građevinu možemo ponovo da izgradimo, ali relikvije ne.“ Notr-Dam je više od građevine, to je osećaj spokojstva i mira, službe u crkvi koja je do te, 2019. godine, držana za vreme Vaskrsa bez prestanka 200 godina. Mesto sastajanja i okupljanja. Slavljenja. Istorijskih dešavanja. Krunisanja kraljeva. To su uspomene, dolasci i obredi krštenja…
Pod kupolom i obodom koji je predstavljen nebeskim svodom su molitve i želje jedne devojčice, koja iako je izdat znak za opasnost, želi da ostavi novčić i zamisli želju.
Tu je u stvarnim slikama pokazana hrabrost koja preovladava svaki strah da se učini i poslednji pokušaj da se obuzda vatra koja preti da proguta sve do temelja. Dok slike haosa, naroda, gužve praćene zvukom sirena i trubom vozila da propuste vatrogasne jedinice odjekuje platnom čija svetlost na trenutke jenjava, pa se opet pojačava, oko nje je sve vreme neraskidiva mreža molitvi, suza i pesama najrazličitijih jezika, da izdrži i da se odupre. Neodustajanje svih onih koji su se u tom trenutku zadesili u blizini i odbijanja da odu, da se raziđu i povuku, kao da joj svojim bitisanjem, hipnotišućim pogledom i molitvom daju snagu da se drži i izdrži vatrene udare. I jeste. Svaka zapaljena sveća i molitva su bile jače. I dalje su, jer je samo za prvih nekoliko meseci od strašne tragedije prikupljeno toliko sredstava (milijardu evra, oktobra 2019. godine), uz pomoć donacija iz celog sveta, koje su omogućile da se krene sa temeljnom i detaljnom rekonstrukcijom krova i kupole, koja zahteva posebnu brigu i pažnju u delu koji se zove Šuma, a koji je napravljen od 20 ha stare isečene hrastove šume, jer svaka greda predstavlja jedno deblo. Radi se detaljno, pomno mereći i proveravajući konstrukcije koje drže čitav krov, kao i na restauriranju fresaka na delu kupole.
Slike koje svedoče ponovnom rađanju i preporodu katedrale su se mogle pogledati kroz digitalnu izložbu pre ili posle filmske projekcije u holu bioskopske dvorane organizovane u saradnji sa Francuskim Institutom u Srbiji, koju je za ovu priliku ustupilo Javno preduzeće za restauraciju i obnovu katedrale Notr-Dam.
A vatra i dalje nastavlja da bukti u svima nama, ali sada kao kontrolisani i smireni plamičak kao znak borbe za dalju obnovu Notr-Dama i svega što ona predstavlja.
Slike urušavanja, beličasto-sivog dima, vatre koja kulja kao iz lonca, zvuci sirene, slike meteža, zakrčenosti saobraćaja i ljudi, suza, nemoći, panike, straha, predaje. I ponovnog oživljavanja, upornosti, neodustajanja, viteštva, ogledaju se u mirnom i postojanom plamenu sveća i nade koja se kao vezivna nit provlači kroz ceo film.
Dok se dešavaju pucanja, topljenja, dok teče reka olova, padaju i lome na paramparčad kameni delovi zdanja i skulptura, dok u državi vlada opšta haotičnost, oni, heroji u žutim šlemovima i sjajnim odelima i ona stoje čvrsto i ne daju se, ne prepuštajući se narandžasto-crvenom dahu koji pleše oko njih. Pogled vatrogasca koji je prkosi plamenu, odronu i rušenju.
Nit koja povezuje celu priču su međuljudski odnosi, komunikacija i saradnja svih onih koji su učestvovali u akciji spašavanja u trenucima straha da se dođe do tajnog sefa, ključa i osobe koja ima pristup jednoj od najvećih sakralnih relikvija oličenoj u Trnovoj Hristovoj kruni, saradnja i smiraj od strane vatrogasaca, vođenje računa o bezbednosti na prvom mestu o svima koji su kročili u katedralu, kao i o kolegama vatrogascima.
Tokom poslednjeg pokušaja da se vatra utiša, bilo je pitanje života i smrti ući ponovo u razbuktalu građevinu. Tada je poslednji strateški korak predstavljalo gašenje oko greda jedinog preostalog srednjevekovnog zvonika Emanuela koji stoji na drvenim gredama, kako svojom težinom i zahvaćen vatrom ne bi srušio čitavu konstrukciju kao kulu od karata. Jedan od simbola priče „Zvonar Bogorodičine crkve“, pisca Viktora Igoa je još jednom spasio crkvu i očuvao za sledeće generacije i naraštaje da slušaju, posećuju i dive se njenoj istoriji, ljubavnoj priči i istrajnosti u borbi da opstane za sve nas.
Ljubav i vera, kao i u svakoj velikoj priči tako su i u ovoj bile glavni pokretači i okidači kada su sve opcije, akcije i ideje potrošene.
Kada je vatra pokrila sve, ulazeći u odraz oka i srca, oslikavajući se kao na ogledalu ona je bila ta snaga koja ju je spasila. To je bio presudan trenutak od izbavljenja iz čeljusti vatre, spasa srednjovekovnog crkvenog zvona koji proizvodi nestvarni zvuk. To je podrška na terenu, ne okretanje glave. To su prikupljena sredstva, to je brižljiv i marljiv rad na svakoj freski, na pronalaženju odgovarajućeg drveta, materijala, ispitivanje jačine i uklopivosti u kamenu viševekovnu strukturu. To je pletivo koje veze neraskidivu i nepokolebljivu vezu koja se stapa u izbavljenju, čuvanju, obnovi i predstavljanju u novom ruhu remek dela čovečanstva i istorije.
Pre tri godine su je pred Vaskrs izvukli iz rasplamsale buktinje, a tri godine nakon veličanstvenog podviga, ona se naveliko obnavlja, a njena priča o stradanju i ponovnom izdizanju je prikazana u formi filmskog dokumentarca između katoličkog i pravoslavnog Vaskrsa.
Kao primer da su čuda moguća i da kada se ujedinimo možemo sve.
Kako je rekao na panelu povodom premijere filma i gospodin, njegova Ekselencija Pjer Košer ambasador Francuske u Beogradu: „Na neki način Notr-Dam predstavlja čovečanstvo koje je ugroženo i samim tim pruža neku priliku za nadom, jer kako sam naslov filma kaže „Notr-Dam gori“, on gori u nama i pomaže nam da se međusobno povežemo tim osećanjima pripadnosti čovečanstvu.“ Čak i onda kada nam se to čini nemoguće, da se jedna vremešna dama spasi i izbavi od zle sudbine i ponovo uzdigne kao feniks iz pepela. Veličanstvena i sjajna, sa rajskim melodijama koje privlače kao magnet ljude iz svih krajeva naše lepe planete. Čineći je sveprisutnim svedokom života prošlih, sadašnjih i budućih generacija.
