Setimo se običnog zimskog dana u Beogradu: pešaci i automobili se s mukom probijaju kroz antracitnu izmaglicu koja guši, ugrožava zdravlje i ostavlja sivi trag na fasadama. Ozlojeđeni ovom zimskom nevoljom, ne razmišljamo mnogo o tome kako bismo je nazvali. Ipak, za imenovanje ovog problema zaslužan je srpsko-američki fizičar, somborski đak i beogradski istraživač i profesor, dr Tihomir Novakov (1929-2015). Novakov je u osamdesetim godinama prošlog veka sićušnu česticu koja nastaje nepotpunim sagorevanjem fosilnih goriva i predstavlja glavni sastojak čađi i uzrok je negativnog uticaja na okolinu, nazvao Black Carbon, ili crni uljenik.
Tihomir Novakov je rođen u Somboru i od najranijeg doba pokazao je talenat za nauku, zajedno sa drugovima iz detinjstva i kolegama Stevanom Koičkim (1929-2007) i Bogdanom Maglićem (1928-2017). Sva trojica su pohađala somborsku Gimnaziju „Veljko Petrović” i ostali u prijateljskim vezama do kraja života, istovremeno prerastajući u vodeća naučna imena u svojim oblastima. Novakov je doktorirao na Beogradskom univerzitetu a post-doktorske studije je završio u oblasti nuklearne fizike na Nobelovom institutu u Švedskoj. Tokom šeste decenije 20. veka započeo je profesuru na Beogradskom univerzitetu, kao i istraživačku karijeru na Nuklearnom institutu u Vinči. Na poziv University of California, Berkeley, 1963. godine je otišao u SAD. Radeći kao istraživač u Lawrence Berkeley National Laboratory dao je revolucionarni doprinos na polju proučavanja životne sredine. Jedno od njegovih otkrića je prepoznavanje klimatskih promena, kontrola vazdušnog zagađenja, globalno zagrevanje, čađ i Black Carbon.
Problem zagađenja postao je u naše vreme u tolikoj meri aktuelan, da je prerastao u čestu inspiraciju umetničkih istraživanja, što je dovelo do zapaženih izložbenih projekata i značajnih umetničkih radova u različitim žanrovima i tehnikama. Na tragu aktuelnosti ove umetničke prakse, kao i u želji da se ukaže na doprinos Tihomira Novakova i istraživanje uzročnika zagađenja životne sredine, koncipirana je izložba koja nosi naziv njegovog otkrića: Black Carbon. Zasnovana na digitalnim interpretacijama ovog pojma, zagađenja životne sredine i potrage za boljim okruženjem, izložba je okupila osmoro umetnika različitih nacionalnosti, što predstavlja još jedan način da se kaže na globalni značaj problema.
Učesnici projekta su:
Džastin Brajs Gargalja (Justin Brice Gargaglia) – američki umetnik čiji rad istražuje odnos između ljudi i sveta prirode. Brajs često sarađuje s naučnicima, pesnicima i filozofima, u stvaranju dela koja omogućavaju bolje razumevanje klimatskih promena i ekološke krize. U tom smislu značajno je njegovo učešće u nizu letačkih misija s naučnicima NASA-e 1, počev od 2015. godine, u cilju pribavljanja dokaza o brzim promenama na ledu, a tada načinjene snimke koristio je kao izvorni materijal u svom radu. Tokom učešća u obeležavanju Dana planete Zemlje 2019. u Londonu, u programu u dvorištu Somerset Hausa Reduce Speed Nov! Brajs je koristio table za poruke na autoputevima na solarnu energiju da na njih postavi poruke starosedelačkih starešina, filozofa, pesnika, pisaca i aktivista koji se bave klimatskim promenama. Trenutno ima titulu višeg saradnika i rezidentnog umetnika u think tank-u za klimatske promene u Voodvell Climate Research Center (aka Voods Hole Research Center) i ugledni je saradnik i specijalni izaslanik za ekološku krizu u Pratt School of Architecture.
Bull.Miletić – umetnički tandem koji čine Sinne Tollerud Bull i Dragan Miletić. Kroz nagrađivane medijske instalacije, Bull.Miletić se fokusiraju na transformativne efekte medijskih tehnologija i način na koji se one infiltriraju i deluju u fizičkom okruženju svakodnevnog života. Na međunarodnom planu Bull.Miletic su kao umetnički par izlagali na uglednim svetskim manifestacijama i lokacijama, od Venecijanskog bijenala, preko Muzj umetnosti Pasadena uI Kaliforniji, do Muzeja savremene umetnosti, Beograd. Za rad Ferriscope dobili su brojne grantove i nagrade, uključujući nagradu za izvrsnost na Japanskom festivalu medijske umetnosti 2020. godine. Bull je doktorirala iz medijske estetike i magistrirala iz istorije umetnosti na Univerzitetu u Oslu i magistrirala i diplomirala iz novih žanrova na umetničkom institutu u San Francisku. Bivša je profesorka na Nacionalnoj akademiji umetnosti u Oslu (2009-2014) i inicirala je nekoliko međunarodnih mreža, izložbi i konferencija. Vodila je mnogobrojne istraživačke projekte. Miletić je doktorand na Norveškom univerzitetu za nauku i tehnologiju. Magistrirao je u žanrovima na Umetničkom institutu San Francisco i diplomirao na Akademiji umetnosti u Novom Sadu, Jugoslavija.
Dragan Dragin – fotograf, video praktičar i predavač. Rođen u Somboru, od 1991. godine ima sedište u Pragu. Dragin je studirao FAMU – Akademiju scenskih umetnosti u Pragu, odsek fotografije. Realizovao je fotografije i dokumentarne video projekte o vizuelnoj antropologiji poglavito zainteresovan za ljuska stanja. Takođe istražuje ljudsko telo u pokretu i sarađuje sa međunarodnim plesačima i koreografima. S Biljanom Golubović realizovao je projekte i performanse o uticaju na životnu sredinu koji su uključivali umetnike i zajednicu iz Nemačke, Crne Gore i Meksika. Svoj rad je predstavio na brojnim grupnim i samostalnim izložbama, a radovi su mu zastupljeni u privatnim i javnim kolekcijama (npr. praška Nacionalna galerija; Duncan fondacija, Prag; Tanz Museum, Keln, Nemačka).
Biljana Golubović (1961, Novi Sad, Srbija) – pozorišna rediteljka i predavač. Doktorirala je režiju i dramaturgiju na Akademiji scenskih umetnosti u Pragu, gde je predavala o pozorišnoj antropologiji i ambijentalnom pozorištu (pozorište u netradicionalnom prostoru). Bavi se istraživanjem kulturnih i političkih konteksta rituala, ekološkim temama s fokusom na umetnost kao alat za transformaciju i društvene promene. Njene pozorišne predstave i interkulturni projekti uključuju plesače, glumce, likovne umetnike, pacijente mentalne bolnice, lokalne zajednice i migrante. Zajedno sa Draginim, osnovala je BART, istraživačku grupu za novo pozorište i performans, kao i Letnju akademiju sa sedištem u Crnoj Gori, sa strategijom stvaranja međunarodne grupe u lokalnoj zajednici. Bila je direktor Swish-a, plesnog performansa koji je osvojio nagradu Czech Dance Platform 2017.
Ron Hat (Ron Hutt) – Umetnik i kompozitor originalnih muzičkih i video kompozicija za predstave i instalacije uživo koje su direktno usredsređene na posledice Drugog zakona termodinamike po klimu, ekosisteme, naše društveno/političke izazove i očuvanje života na zemlji i šire. Ukupna Hatova kreativna praksa uključuje odnose između tehnologije, umetnosti i društva – determinističke trendove, kulturne forme i medijske reprezentacije. Hat je profesionalno radio kao umetnički terapeut, profesor digitalne umetnosti i dizajna, a trenutno je na poziciji direktora “Provisional Art Space“ i producenta u “Remote Contect Studios“.
MPart (Maja Budžarov i Predrag Šiđanin) – MP_art je akronim umetničkog para [Maja Budžarov i Predrag Šiđanin] koji su započeli zajednički rad 2003. godine. Usredsređeni su na istraživanje međusobnih emocija i intimnosti kroz prvenstveno fizički (umetnički performans) i meditativni (slika/tekst/boja) izraz. U radu ravnopravno koriste svoja tela, fotografiju, tekst, video, internet, VR, knjigu a povremeno i kombinacije novih medija s različitim klasičnim materijalima (slike, keramika i staklo). Njihovi radovi obično imaju snažnu referencu na mesto, vreme i fizički kontekst u kojem se lično iskustvo intimnosti i privatnosti odražava na opštepriznate i prihvaćene pojave. Svoju umetničku praksu/strategiju temelje na bliskosti i neposrednosti, na interakciji i oslobađanju od ideoloških obuzdavanja nametnutih masovnim komunikacijama, na estetici ličnog odnosa prema svetu, post avangardnim i konceptualnim umetničkim iskustvima u savremenom društvenom kontekstu prema kome su otvoreno kritični. MP_art izlažu, izvode performanse, drže projekcije u mnogim zemljama kao što su Mađarska, Austrija, Engleska, Holandija, Slovenija, Hrvatska, Italija, Francuska, Tajvan, Tajland, Kanada, UAE itd. Njihova dela nalaze se u kolekcijama: Muzeja savremene umetnosti Vojvodine, Novi Sad; Neue Galerie Graz, Grac, Austrija; Muzej Macura, Novi Banovci; Muzej senke, Beograd; kao i u mnogim privatnim kolekcijama.
MP Art – Luka Tilinger, MA, illustrator je knjiga, animator i digitalni umetnik, sa dugogodišnjim iskustvom u razvoju softvera i video igara. Ilustrovao je knjige objavljene u Srbiji, Bugarskoj i Francuskoj, izlagao je u Srbiji i Slovačkoj, učestvovao je i u snimanju dva aktivistička filma o ekologiji i urbanom razvoju rodnog grada. Tokom rada za Coprix Media, bio je vodeći programer na razvoju video igara za različite platforme na Horizon2020 ARCHES projektu. Trenutno radi kao docent na predmetu ‘Razvoj video igara’ na Univerzitetu EDUCONS u Sremskoj Kamenici.
MP Art – Miljan Terzić, BIT Saradnik je u nastavi na Fakultetu za digitalnu produkciju Univerziteta EDUKONS u Sremskoj Kamenici. Takođe je 3D dizajner, fotograf, videograf i novinar. Autor je i saradnik na mnogim multimedijalnim projektima.
Đorđe Marković – Master studije završio je 2012. godine na Akademiji umetnosti u Novom Sadu, Likovni departman, smer Grafika u klasi prof. Zorana Todovića. Osnovao je 2015. godine udruženje građana „Umivanje“ čiji je i predsednik. Bavi se crtežom, instalacijom, scenografijom, filmom, videom i likovnom pedagogijom. Radove je izlagao na brojnim grupnim i samostalnim izložbama u zemlji i inostranstvu. Takođe, autor je brojnih pozorišnih scenografija u zemlji i inostranstvu. Bio je angažovan na projektima finansiranim od Evropske Unije kao mentor na polju likovne umetnosti. Trenutno je zaposlen kao stručni saradnik na katedri za Crtanje na Akademiji umetnosti u Novom Sadu.
Snežana Petrović – likovni stvaralac čija dela pripadaju umetničkom žanru figurativnog nadrealizma i fantastike. Diplomirala na Akademiji umetnosti Univerziteta u Novom Sadu 2004. godine na odseku Grafika gde je i magistrirala 2008. godine iz oblasti umetničke grafike. Doktorirala 2015. godine na Fakultetu likovnih umetnosti Univerziteta umetnosti u Beogradu. Radi na Akademiji umetnosti Univerziteta u Novom Sadu kao docent na Katedri za grafiku. Do sada je učestvovala na preko 170 grupnih i realizovala 20 samostalnih izložbi u zemlji i inostranstvu. Dobitnica je desetak nagrada i priznanja za svoj umetnički i pedagoški rad, od kojih se izdvajaju Nagrada žirija (Kunio Motoe) [treća po rangu] na 6. Tokijskom međunarodnom trijenalu male grafike 2018. godine u Tokiju, Japan kao i Specijalna i otkupna nagrada žirija [druga po rangu] na 10. Međunarodnom bijenalu grafike „Premio Acqui 2011“ u Akvi Terme, Italija. Njeni radovi nalaze se u mnogim privatnim kolekcijama kao i u nacionalnim galerijama i muzejima širom sveta. Član je ULUS-a, ULUPUDS-a, SULUV-a i Međunarodnog društva mecotinte.
Snežana Saraswati Petrović – profesor umetnosti, scenograf/kostimograf i umetnik video instalacija. Izlagala je u SAD i mnogim interancionalnim lokacijama kao Amsterdam, Singapur, Tokio, Prag, Čengdu i Beograd, u galerijama i muzejima, kao sto su Muzej Savremene Umetnosti u Los Anđelesu i muzej Stedijilk u Amsterdamu. Dok je radila na projektu pod vođstvom Džudi Čikago “Zamislite budućnost”, njena interesovanja su doživela preokret i u radove je počela da uvodi ekološke probleme. Snežana koristi Augmentovanu Realnost, senzorne efekte i narative inspirisane naučnim istraživanjima. Serija “Kolateralna šteta” je poziv na akciju i sprečavanje nenamerno prouzrokovane ekološke katastrofe u najvećoj meri uočljive u podvodnom okruženju i vodi. Najnoviji projekat Panda klupa/skulptura je nastao po pozivu i postavljen u gradu Čengdu, u Kini za Univerzijadu 2021. Snežana je dobitnica mnogobrojnih nagrada u SAD i Evropi, kao sto su “Zlatna Arena” za scenografiju u filmu “Slučaj Harms” i “Ovation 2010, Los Angeles” za dizajn kostima u kategoriji Velikih Pozorišta. Takođe je bila stipendista fondacija kao sto su: UC Regents Grant, Center for Cultural Innovation Quick Grant and National Endowment for the Arts. Na University of Redlands, gde predaje, ima titulu Professor Emeritus in Arts. Zvanje diplomiranog slikara/scenografa stekla je na Fakulteta primenjene umetnosti Univerziteta u Beogradu, Srbija, a master fakulteta umetnosti na University of California, Irvin, SAD.
Autorke izložbe: Jasna Kujundžić Jovanov i Ana Novakov
Jasna Kujundžić Jovanov istraživačka interesovanja usmerila je na fenomene, teoriju i pojave u istoriji vizuelnih umetnosti, s posebnim akcentom na multidisciplinarnost i prelomne trenutke u pojedinim periodima: sučeljavanje srpske vizuelne tradicije i savremene evropske umetnosti od XVIII veka nadalje, različiti oblici modernizma (simbolizam), kao i avangardne umetničke prakse (dadaizam, zenitizam). Objavila je veći broj knjiga i studija o Danici Jovanović, Stevanu Aleksiću, Nadeždi Petrović, Milanu Konjoviću, Konstantinu Brankusiju, srpskoj likovnoj kritici i realizovala izložbe u Galeriji Matice srpske, Spomen-zbirci Pavla Beljanskog, a takođe se zalaže za predstavljanje srpske umetnosti u izvan Srbije. Bavi se likovnom kritikom, scenarističkim i kustoskim poslovima. Trenutno je kustos projekta “Iz ženskog ugla” u okviru manifestacije “Novi Sad – evropska prestonica kulture 2021”.
Ana Novakov je spisateljica, kustoskinja i dizajnerka koja živi u Novom Meksiku i Njujorku. Kao kćerka poznatog fizičara koji se bavio očuvanjem životne sredine Tihomira Novakova, od malih nogu je bila je zaokupljena ektopijskim maštanjem o kontroli zagađenja vazduha Odgajana je u obe socijalističke utopije: slobode govora posleratne Jugoslavije i univerzitetske kontrakulture Berklija u Kaliforniji. Oba radikalna pokreta značajno su uticala na ženska prava, nove tehnologije i životnu sredinu – oblasti istraživanja koja su činila osnov stvaralačke prakse Tihomira Novakova. Dok je završavala doktorske studije na Univerzitetu Njujork na Menhetnu, istakla se kao jedna od prvih umetničkih kritičarki koje su pisale o međusobnom odnosu umetnosti, tehnologije i utopijskih prostora. Objavila je mnogobrojne knjige, kataloge izložbi, članke u novinama i časopisima. Trenutno je angažovana kao vodeći kustos galerije Provisional Art Space u Njujorku.
Izložba će biti otvorena od 5. do 29. avgusta 2021. godine.
